Borrelia burgdorferi s.l.
Borelioza, zwana również boreliozą z Lyme jest najczęściej diagnozowaną chorobą przenoszoną przez kleszcze w Europie. Liczba zgłaszanych przypadków boreliozy sukcesywnie rośnie – w Polsce wskaźniki zachorowalności niemal podwoiły się w ciągu 10 lat z 33,2 w 2013 roku do 67,1 przypadków na 100 000 mieszkańców w 2023 roku. W Polsce borelioza występuje endemicznie, gdzie wyższe wskaźniki zachorowalności stwierdza się w północnych i wschodnich województwach (Podlaskie, Lubelskie, Warmińsko-Mazurskie) w porównaniu do średniej krajowej zachorowalności.
Borelioza jest wieloukładową chorobą odzwierzęcą obejmującą skórę, stawy, układ nerwowy, serce i narząd wzroku. Infekcja ma różnorodny przebieg, a objawy zależą m.in od postaci klinicznej oraz stadium choroby. Za wywoływanie boreliozy odpowiedzialne są bakterie – krętki Borrelia należące do kompleksu Borrelia burgdorferi sensu lato. Przynajmniej pięć gatunków w obrębie kompleksu – Borrelia afzelii, Borrelia burgdorferi sensu stricto, Borrelia garinii, Borrelia spielmanii oraz Borrelia bavariensis jest patogennych dla człowieka. Choć każdy z wymienionych gatunków może wywołać dowolną postać boreliozy, niektóre z nich silniej predysponują do wystąpienia określonych manifestacji choroby. Dominujący w Europie gatunek – B. afzelii wywołuje najczęściej postać skórną objawiającą się m.in. zanikowym zapaleniem skóry. B. garinii szczególnie często przyczynia się do rozwoju neuroboreliozy, zaś B. burgdorferi s.s., dominujący gatunek w Ameryce Północnej, predysponuje do rozwoju stawowej postaci choroby. Inne gatunki, takie jak Borrelia lusitaniae czy Borrelia valaisiana, są wykrywane u pacjentów sporadycznie, a ich znaczenie kliniczne pozostaje nie do końca poznane. Za przenoszenie krętków Borrelia burgdorferi s.l. w Europie odpowiedzialne są kleszcze pospolite – osobniki dorosłe i nimfy.
Wyróżnia się 3 stadia boreliozy: wczesną zlokalizowaną, wczesną rozsianą oraz późną.
- Stadium wczesne zlokalizowane (kilka dni lub tygodni po zakażeniu) najczęściej występuje pod postacią rumienia wędrującego (erythema migrans – 40-60% chorych). W tej fazie choroby mogą również wystąpić łagodne objawy ogóle (np. złe samopoczucie, bóle mięśni i stawów), lokalne powiększenie węzłów chłonnych, a rzadziej pseudochłoniak boreliozowy skóry (limfocytoma).
- Stadium wczesne rozsiane może wystąpić po kilka tygodniach lub miesiącach po zakażeniu krętkami. W tym stadium infekcja rozprzestrzenia się na narządy, wywołując objawy głównie ze strony układu nerwowego (neuroborelioza) i układu ruchu (postać stawowa). Rzadziej może dojść do zajęcia serca (Lyme carditis), czy narządu wzroku. W niektórych przypadkach mogą wystąpić rumienie wędrujące mnogie.
- Stadium późne występuje rzadko, po miesiącach lub latach trwania infekcji i może manifestować się zanikowym zapaleniem skóry, zapaleniem stawów lub zajęciem układu nerwowego o charakterze późnym lub przewlekłym.
Diagnostyka i leczenie boreliozy są dokonywane przez lekarzy zgodnie z Rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych.
UWAGA! Zgodnie z rekomendacjami Krajowej Izby Diagnostów Laboratoryjnych i Konsultanta Krajowego w dziedzinie chorób zakaźnych, badanie kleszcza usuniętego ze skóry pacjenta nie jest metodą diagnostyczną zakażeń odkleszczowych, w tym boreliozy z Lyme. Wynik negatywny badania kleszcza nie wyklucza możliwości zakażenia człowieka, a wynik pozytywny nie przesądza o zakażeniu człowieka. Badania kleszczy pod kątem patogenów ma charakter wyłącznie naukowy i służy monitoringowi oraz lepszemu poznaniu epidemiologii chorób odkleszczowych.
Źródła
- A. Grzeszczuk i A. J. Zajkowska (2018) Borelioza. PZWL, ISBN: 9788320055153
- Moniuszko-Malinowska, A., Pancewicz, S., Czupryna, P., Garlicki, A., Jaroszewicz, J., Marczyńska, M., … & Flisiak, R. (2024). Zalecenia Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych dotyczące diagnostyki i leczenia Boreliozy z Lime. Przegląd Epidemiologiczny-Epidemiological Review, 77(3), 261-278.
- Czarkowski MP. & Wielgosz U. (2024) Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce w 2023 roku. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy.
- Czarkowski MP, Cielebąk E, Kondej B. & Staszewska E.(2024)Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce w 2023 roku. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy.