O Projekcie

Projekt miał na celu zbadanie kleszczy żerujących na skórze ludzi pod kątem współwystępowania Borrelia z innymi patogenami przenoszonymi przez kleszcze oraz określenie czynników wpływających na ryzyko zachorowania na boreliozę z Lyme po ukłuciu przez kleszcza w Polsce.

Badania były realizowane w latach 2019-2025 na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego w podejściu opartym na nauce obywatelskiej – powstały dzięki zaangażowaniu wolontariuszy z całej Polski!

W latach 2021-2022 uczestnicy badań dostarczali do nas kleszcze, przez które zostali ukłuci. Następnie wypełniali dwie ankiety zawierające szczegółowe pytania dotyczące m.in: a) Ankieta 1 – liczby ukąszeń przez kleszcze, prawdopodobnego miejsca napotkania kleszcza(y), miejsca na ciele, z którego usunięto kleszcza(e) i stosowanej profilaktyki ukąszeń, b) Ankieta 2 – nowych ukąszeń przez kleszcze, ogólnego stanu zdrowia przez ostatnie 2 miesiące, wystąpienia objawów mogących wynikać z choroby odkleszczowej,  w tym rumienia wędrującego (potwierdzonego przez lekarza), wyników badań serologicznych w kierunku boreliozy z Lyme (jeśli takie wykonano) i stosowanej antybiotykoterapii w kierunku boreliozy z Lyme. Dodatkowo osoby, które zgłosiły się do lekarza z objawami, które mogły wynikać z choroby odkleszczowej zostały poproszone o dostarczenie dokumentacji medycznej.  Przyniesione do nas kleszcze oznaczano do gatunku i formy rozwojowej oraz określono czas ich żerowania na skórze a następnie poddawano analizom molekularnym (PCR, Real-Time PCR, ddPCR), celem wykrycia patogenów, którymi kleszcze były zainfekowane i potwierdzenia ich gatunków (sekwencjonowanie/RFLP). Uzyskane wyniki badań kleszczy analizowano w oparciu o dane uzyskane z wypełnionych ankiet i dokumentację medyczną.

Badania były realizowane w ramach grantu OPUS Narodowego Centrum Nauki 2020/37/B/NZ6/01587: “Wpływ mikrobiomu kleszczy i koinfekcji na występowanie Borrelia u kleszczy Ixodes ricinus oraz na sukces transmisji krętków na drodze kleszcz – człowiek”

Strona powstała w ramach Działania III.3.2. “Promocja badań naukowych” (6 edycja konkursu) Programu “Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia badawcza” (nr projektu: BOB-IDUB-622-946/2024).

Dlaczego badamy kleszcze?

Kleszcze są drugimi po komarach najważniejszymi wektorami chorób zakaźnych i odzwierzęcych na świecie. Ze względu na szerokie spektrum żywicieli, kleszcze są zdolne do przenoszenia wielu różnych patogenów mających znaczenie medyczne i weterynaryjne.

Monitoring kleszczy pod kątem występowania patogenów ma charakter naukowy i służy lepszemu zrozumieniu epidemiologii chorób odkleszczowych. Badanie kleszczy, które aktywnie żerowały na ludziach, jest skuteczną metodą oceny ryzyka wystąpienia infekcji w populacji i stanowi ważne narzędzie w opracowywaniu strategii profilaktyki chorób odkleszczowych.

UWAGA! Zgodnie z rekomendacjami Krajowej Izby Diagnostów Laboratoryjnych i Konsultanta Krajowego w dziedzinie chorób zakaźnych, badanie kleszcza usuniętego ze skóry pacjenta nie jest metodą diagnostyczną zakażeń odkleszczowych, w tym boreliozy z Lyme. Wynik negatywny badania kleszcza nie wyklucza możliwości zakażenia człowieka, a wynik pozytywny nie przesądza o zakażeniu człowieka. Badania kleszczy pod kątem patogenów mają charakter wyłącznie naukowy.

Wyniki naszych badań

Zapraszamy do zapoznania się z wynikami naszych badań! Dowiecie się m.in.:

• • Jakie gatunki i formy rozwojowe kleszczy usunęli ze skóry uczestnicy naszych badań
  • Jakimi patogenami zarażone były kleszcze i czy występowały w nich koinfekcje
  • Czy i jaką profilaktykę ukąszeń przez kleszcze stosowali uczestnicy badań
  • Gdzie i jak długo kleszcze żerowały na skórze u dzieci i dorosłych
  • Jakie objawy zgłaszali uczestnicy badań po ukłuciu przez kleszcza
  • Jaki odsetek osób ukłutych przez kleszcza zachorowało na boreliozę
  • Co ma wpływ na ryzyko zachorowania na boreliozę po ukłuciu przez kleszcza

Czytaj dalej

Patogeny przenoszone przez kleszcze

Choroby przenoszone przez kleszcze są rosnącym problemem zdrowia publicznego – wzrost liczebności kleszczy oraz wydłużona ich aktywność związana ze zmianami klimatycznymi i środowiskowymi przyczyniają się do zwiększania ryzyka infekcji odkleszczowych. Przewiduje się, że liczba nowych przypadków boreliozy na świecie pozostanie wysoka lub będzie wzrastać.

Coraz większe znaczenie mają również inne choroby odkleszczowe wywoływane przez tzw. nowo pojawiające się patogeny przenoszone przez kleszcze. Stanowią one szczególne zagrożenie dla osób o obniżonej odporności (np. chorujących na nowotwory, przyjmujących leki immunosupresyjne, czy chorych na AIDS). Niektóre z nich występując w koinfekcji z innym patogenem (np. Borrelia) mogą pogarszać objawy podstawowej choroby, utrudniać leczenie i komplikować proces diagnostyczny.   Czytaj dalej

O kleszczach

W Polsce występuje 19 gatunków kleszczy,  z czego większość stanowią gatunki żerujące na zwierzętach. Dla człowieka największe znaczenie ma kleszcz pospolity (Ixodes ricinus) – jest to najbardziej rozpowszechniony gatunek kleszcza w Europie, a także najważniejszy na tym kontynencie wektor chorób przenoszonych przez kleszcze, w tym boreliozy i odkleszczowego zapalenia mózgu.

Gatunkiem sporadycznie żerującym skórze człowieka jest również kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus) – gatunek ten jest większy od kleszcza pospolitego i charakteryzuje się brązowym zabarwieniem tułowia z jasną ornamentacją na tarczce.  Jest to gatunek szczególnie niebezpieczny dla psów ze względu na wysoki odsetek zakażenia pierwotniakiem Babesia canis, wywołującym babeszjozę psów. Kleszcz łąkowy jest także wektorem TIBOLA – limfadenopatii przenoszonej przez kleszcze.

Czytaj dalej

Profilaktyka ukąszeń przez kleszcze

Jak usunąć kleszcza ze skóry?

Kleszcze najlepiej usuwać ostro zakończoną lub zakrzywioną pęsetą. Kleszcza należy chwycić  jak najbliżej skóry, a następnie pociągnąć do góry ruchem jednostajnym, ale zdecydowanym. Następnie zdezynfekuj miejsce ukąszenia środkiem do dezynfekcji ran i umyj ręce. Miejsce ukąszenia powinno się obserwować przez kilka tygodni pod kątem zaczerwienienia czy rumienia. Nie należy zwlekać z usunięciem kleszcza – im dłużej kleszcz żeruje na skórze tym większe jest ryzyko przeniesienia patogenów z kleszcza na człowieka!

Kleszczy nie wolno rozgniatać, wykręcać palcami, smarować żadnymi substancjami, czy przypalać, ponieważ zwiększa to ryzyko zakażenia!

W aptekach dostępne są akcesoria przeznaczone do usuwania kleszczy takie jak pętle czy haczyki – należy stosować je zgodnie z zaleceniami producenta.

Badania zostały zrealizowane dzięki pomocy wolontariuszy z całej Polski!

Składamy serdeczne podziękowania wszystkim uczestnikom badań, którzy dostarczyli do nas kleszcze – dzięki Wam udało nam się zbadać ponad 2000 kleszczy!

Dziękujemy również wszystkim osobom, które udostępniły informacje o prowadzonych przez nas badaniach, dzięki czemu mogły one dotrzeć do szerokiego grona odbiorców.

 Dziękujemy także studentom, którzy z zaangażowaniem realizowali u nas swoje prace licencjacie i magisterskie.